Beste E, B, E, S, Y, M, R, D, M

Ik schrijf jullie over dromen, omdat jullie in 1985 een filmpje maakten over ‘Martijns droom’. Het is een leuk filmpje over hèt verlangen van een tiener, Martijn, een opwindende relatie. R, D en M deden ooit een improvisatie toneel stuk over visioenen; het staat op film en is erg spannend, over hoe je de toekomst wilt maken.

Maar eigenlijk gaat het over De Droom; De ultieme droom die we allemaal diep in onszelf hebben over een wereld zoals die zou moeten zijn. Zo’n droom kan je een visioen noemen. Maar intussen blijven we zitten met die dromen die we dagelijks hebben waarin ons mooie perspectief verstoord wordt door twijfels, mislukkingen en vooral vele anderen mensen die onze droom, ons visioen verstoren. Maar we weten allemaal ook dat we visioenen moeten blijven dromen al worden we nog zo verscheurd door dilemma’s, ruzies en agressie.

En met dat dromen, dat soort visioen-dromen, kunnen we geholpen worden; door kunstenaars bijvoorbeeld onze verbeelding te laten stimuleren, door te luisteren naar wat wijze mensen ooit zeiden over hoe we kunnen leven in die ultieme droom. Door elkaar op te zoeken en steun bij elkaar te zoeken.

Je zou kunnen zeggen dat we 4 soorten dromen kunnen dromen. De mooie droom, de boze droom, nachtmerrie en de verwerkingsdroom (de droom waarin je, wat je die dag hebt meegemaakt, even verwerkt). Misschien zijn alle dromen wel verwerkingsdromen, maar we maken nu maar even dit onderscheid. Daarnaast hebben we dan nog het visioen; je zou kunnen zeggen, de droom die je dóet, de droom waar we mee mogen spelen. De beroemde droom van M.L.King bijvoorbeeld. I have a dream…

Ik las pas het boek van J.Bernlef, De rode droom. Het gaat over 2 mannen die in een land leven dat pas is opgeheven, inclusief de idealen, maar zij geven niet op, zij houden vast aan die rode droom die zij in de idealen van hun vroegere land herkenden. Het is niet moeilijk, de DDR in hun land te herkennen. En ze vergoelijken dan ook alle repressieve Stasi praktijken en planmatige onderdrukking. Maar aan één ding houden ze vast, en dat is de wet van de wederzijdse aantrekkingskracht, die alle mensen samenbrengt, mensen laat samen leven, de wet die mensen er voor elkaar laat zijn. Het is een mooi beeld van het socialistische ideaal. Maar ze hebben ook ervaren dat het niet werkte zoals het bedoeld was; het is een strijd voor de mannen. Hoe doe je dat toch, leven èn dromen, geloven in een betere wereld èn geloven in de verantwoordelijkheid van de mensen.

Ik was in 2009 in Berlijn en maakte de feestelijkheden rond ‘20 jaar na de gevallen muur mee. Bij de BrandenburgerTor, symbool van eenheid, was een bierfeest gaande van ‘het volk’ en toeristen. Middenin dit dronkenman feestje van bier en Bratwurst zaten de hoogwaardigheidsbekleders op een podium, beschermd door duizenden agenten en hoge hekken… maar de muur was weg… ‘Das Fest der Freiheit’, schreeuwden de videowalls om ons heen. Wat later stond ik, even verderop, met duizenden vooral jonge mensen in een enorme ketting, op de plaats waar de muur had gestaan. We staken pünktlich om kwart over acht allemaal onze zaklampen aan; geen politie, geen televisie, geen hoogwaardigheidsbekleders te zien. Maar wel genoeg jonge mensen die verantwoordelijkheid wilden nemen voor “Hier nooit meer een muur tussen mensen”; een visioen!

Een droom en een visioen, het zijn twee verschillende dingen. Maar soms lopen dromen en visioenen door elkaar, en dan wordt het spannend.

Het is een strijd, een strijd tussen de droom die je overkomt en het visioen die je doet. Het verwart ons steeds weer. Zo kennen we onze gedachten over een betere wereld, over gerechtigheid. We willen wel, maar hoe doen we dat dan, we willen wel een beter milieu, maar hoe reizen we dan, hoe eten we dan? Enzovoort. Dat gevoel van verscheurdheid, van het niet meer weten hoe. Ons leven lijkt soms een veilige haven, misschien zelfs wel beschermd door een ‘muur’, maar soms ook een valkuil, een afgrond, een muur des dood, waarin we ons vast zetten, vast laten binden. Maar alleen kunnen we het niet, leven. We hebben een bron nodig en natuurlijk zit die bron in jezelf. Maar zonder elkaar, zonder onszelf geen bron. En die bron die we diep in onszelf kennen? Is dat iets in ons, zit dat in ons mensen, dat we diep in onszelf weten wat het goede is? Ja, veel onderzoek (Marc Hauser, 2005) wijst er wel op dat we een automatisch oordeel hebben, wat ons gegeven is, maar dat het handelen dat er uit voortkomt onze inzet is, voortkomend uit ons denken, uit onze verantwoordelijkheid. Hauser ontdekte, dat een droom maar een droom is, dat het nog maar een begin is, een aanzet is om wat te gaan doen. Als we gedroomd hebben, als we ons moreel oordeel geveld hebben begint het pas, dan moeten we die droom verwerkelijken, dan moeten we moreel gaan handelen. En dan kunnen we ons niet meer verschuilen achter ‘het is nu eenmaal zo’ of ‘we kunnen er toch niks aan doen’. Rechtvaardigheid is er pas als we het doen, niet als we het aanvoelen.

Zo maken we van onze dromen visioenen; en dat is strijd. Strijd in onszelf, tegen onszelf, tegen onze gemakzucht en ‘het is nu eenmaal zo’-godje. Maar het is ook strijd tegen de rücksichtsloze geweldplegers en geldwolven. We hoeven het niet te pikken.

In de jongerenkelder van Vrijburg was er jarenlang een groepje jongeren die de knuffelbond had opgericht. Als er iets is, er ging iets mis, of er verdriet was of zo dan kreeg je van ze een knuffel. En geloof het of niet, maar het hielp… o.k. niet altijd of niet altijd direct, zeker bij ruzies, maar er heerst dan wel een sfeer van “wij geloven in dat droomland”. Eigenlijk wel zoiets als de Dalai Lama, geloof in de kracht van de liefde! We moeten alleen nog heel veel oefenen.

Eens deelden we iedereen stenen uit, waarop men zijn droom schreef; een droom over hoe de wereld er uit zou kunnen zien. En die stenen legden we in een grote kring om ons heen, als symbool van samensmelting van individuele droomlandjes tot één groot droomland van ieder mens, van ons allemaal.

Met hartelijke groet, Dik