Beste I, E,
De laatste jaren spraken we in al vroeg over de komende Sintviering in de kelder en of we wel een geschminkte gitzwarte Piet kunnen laten opdraven. Als kind moest, of mocht, ik van mijn moeder wel eens de huur gaan betalen. Ik woonde aan de Brouwersgracht en de huisbaas was Mons de kolenhandel, die een kantoortje had pal onder onze woning. Ik betaalde gepast met een aantal munten; ik denk 3 gulden. Per week wel te verstaan. Het was halverwege de jaren 50 en omgerekend is dat 1,35 Euro, 5,40 Euro per maand. En als ik dan ook nog foto’s uit die tijd bekijk, krijg ik het gevoel dat ik toch echt wel oud moet zijn.
Maar dan zie ik weer schilderijen van de Cobra schilders uit diezelfde tijd en ben ik verrast door de enorme actualiteit van dit werk. En tot mijn stomme verbazing schilderde Karel Appel toen al een heet hangijzer van nu: zwarte/witte Piet. -zie hierbij- Onmiskenbaar een Piet, met zijn muts, zijn kleding en zijn lippen… maar hij is wit, tenminste, zijn huid is wit en hij heeft een vertrokken gezicht vol groene vlekken; van afschuw, van pijn, van hulpeloosheid? En de hele Pieten discussie van de afgelopen jaren komt met dit ene schilderij uit de 50er jaren voorbij: hoe ver wil je teruggaan om ‘de zwarte knecht’ van de ‘machtige Sint’ te rechtvaardigen, hoe oud is die Zwarte Piet, wil je die tijd terug? Traditie tegenover nieuwe inzichten.
De filosoof René Gude, denker des vaderlands in 2013, constateert in onze samenleving veel tegenstellingen waarbij de gedachte is, dat je moet kiezen tussen een van de twee, zoals conservatief òf progressief. Hij pleit voor een evenwicht, een balans tussen beiden, een zoeken naar een nieuwe weg. Ik hoop dat we met de Pieten discussie zo’n weg kunnen gaan; die oude Piet niet weggooien maar een nieuwe rol laten spelen die past in deze tijd. Misschien kan het Pieten schilderij van Karel Appel ons daarbij helpen.
Ik was als kind niet bang voor Piet; eerder voor de barsige oude man die onverstaanbaar mompelde achter zijn viezige grijze baard. Mijn Pieten waren vrolijk, levendig en dicht bij mijn beleving van de werkelijkheid. Bovendien had Sint een boek met daarin alles wat ik fout had gedaan en Piet had een zak vol cadeautjes. Wat mij betreft hadden ze in die tijd best de Sint mogen afschaffen, maar zeker niet Piet.
Het is interessant dat de naam Piet verdwenen is uit de namenlijsten van de Nederlander. Misschien heeft het te maken met het feit dat Piet zo’n oer-Hollandse naam is; daar is de moderne ouder niet zo van.
Hoe gaan we om met de schijnbaar onoplosbare controverse tussen de voor- en tegenstanders van het Pieten vraagstuk anno nu? Het lijkt me dat het geen zin heeft je aan te sluiten bij het voor- of een tegenstanderskamp; dat vergroot het probleem alleen maar. Ik denk eerder aan een creatieve aanpak in dit conflict. Misschien kinderen vragen zelf Sint en Piet te spelen i.p.v. ouderen dat te laten doen? Of… misschien onze kinderen weer Piet gaan noemen?
Met hartelijke groet, Dik
