Beste C, M, B en S,

In 2010 waren we in Wit Rusland, Bellarus, de laatste dictatuur van Europa. Het was er af en toe heel ongemakkelijk, zeker als we iemand tegen kwamen met kritische blik op zijn land. Hoe kan je vertrouwen hebben in de toekomst als je in dit land leeft? Mirjam, jij schreef een mooi verhaaltje over vertrouwensmomenten, van jou en van een Witrus:

Alles Ik stapte in het natte gras. Tussen de tenten hing de tere sfeer van een groep slapende mensen. De ochtendzon scheen op het meertje waaraan we stonden en verlichtte iedere golf in het wateroppervlak. Aan de overkant zat een visser. Hij zat half voorovergebogen op een krukje en had een emmer naast zich staan. Het was de enige plek waar het mogelijk was om het water in te gaan omdat het meer verder was omgeven door modder en riet. Ik wilde niets liever dan het opgedroogde zout van de nacht wegwassen dus ik besloot naar hem toe te gaan. ‘Is het goed als ik even ga zwemmen?’ vroeg ik. Ik voelde me enigszins ongemakkelijk in mijn bikini maar hij keek er niet naar. Breed gebarend gaf hij antwoord. ‘Ga zwemmen, ga zwemmen!’ Zijn gezicht was bruin en gerimpeld maar zijn ogen straalden als twee kevers op een boomstam. Ik ging glimlachend het water in toen hij me naschreeuwde. ‘Wat is er?’ vroeg ik, en opeens zag ik iets zilvers schitteren. Zijn haak was blijven haken aan een drijvende tak. Ik liep erheen, tot aan mijn middel in het water, en maakte de vis voorzichtig los. Zwijgend nam hij hem van me over en liet hem in zijn emmer glijden. ‘Germania?’ vroeg hij. ‘Holland’ zei ik. ‘Amsterdam’. ‘Ah, Amsterdam!’ Hij glimlachte breed en hield me zijn emmer voor. Zijn vangst van die nacht spartelde in een klein laagje water. ‘Goed gedaan!’ zei ik en ik stak mijn duim op. Hij knikte en begon zijn hengel in te halen. Ik zwom wat rondjes terwijl hij zijn spullen op zijn fiets laadde. Toen hij klaar was fietste hij het zandweggetje af en zwaaide me na. Ik besefte me opeens dat hij alles bezat wat een mens nodig had. Plus een emmer vis.(Mirjam)

Ik was 7 en liep naast mijn vader over de Brouwersgracht. We hadden haast, maar waar we heen gingen weet ik niet. Ik hield mijn grote sterke vader nauwelijks bij met mijn kleine beentjes, ik zag niet waar ik liep, struikelde, ik haalde geen adem, denk ik. Waar moesten we zo snel lopend heen. Ik was bang. Mijn broer was kort daarvoor overleden en mijn wereldbeeld van veiligheid en oneindigheid was ingestort. Ik zocht mijn vaders hand. En toen ik die eindelijk vond greep hij die vervolgens stevig vast. Nu kon ik hem weer bijhouden, nu kon ik weer zien waar ik was. Nu haalde ik weer adem. Ik denk dat we naar huis liepen, mijn vader wist de weg.

Vertrouwen; In de sociologie beschouwt men vertrouwen als een van de sociale constructies van de samenleving, en iets wat elke samenleving nodig heeft. Sociologie focust zich dan ook sterk op de positie die vertrouwen speelt in de gemeenschap. In de psychologie wordt vertrouwen omschreven als “geloven dat de persoon die men vertrouwt zal doen wat men van hem verwacht”.

Volgens psychoanalist Erik Erikson begint het eerste opbouwen van vertrouwen al in de eerste twee jaar van een mensenleven. De mate waarin dit vertrouwen wordt bevestigd of geschaad kan op latere leeftijd van grote invloed zijn.

Is vertrouwen zoiets als afwachten, je overgeven aan anderen? Soms wel, maar meestal is er een beroep op het vertrouwen in jezelf. Want je moet het grote werk zelf doen. Vertrouwen is dus niet wachten, afwachten, maar vertrouwen is doen, is in actie komen. Het gaat er om hoe je leeft; vanuit vertrouwen of vanuit wantrouwen, vanuit zien of vanuit je verstoppen.

Dan komt het mooiste in ons mensen boven, als je oervertrouwen hebt, als je zelfvertrouwen hebt. Als er eens en voor altijd tegen je gezegd is: hier pak mijn hand, ik hou je stevig vast, neem die lamlendigheid op en loop, doe wat je kan, al denk je dat je het niet kan. Creëer het mooiste wat er in je is.

De schilder Jan Cremer noemde schilderen een gevecht. Een gevecht met het doek, de verf, gevecht met zijn verbeelding. En dat gevecht kennen we maar al te goed, het gevecht met onszelf.

Maar waar komt dat zelfvertrouwen om zoiets voor elkaar te krijgen dan vandaan? Of misschien een nog betere, en algemene vraag: hoe krijgen we zelfvertrouwen? Vertrouwen kenmerkt zich door authenticiteit; het is een expressie van eigenheid, van een unieke blik op de wereld en jezelf, een blik op de wereld die voortkomt uit jouw eigen, persoonlijke biografie. Die biografie zou je ook herinneringen kunnen noemen. En de filosoof Peter Bieri spreekt in zijn boek ‘hoe willen wij leven’ over de waarde van de herinnering. Hij stelt dat je je herinneringen kunt sturen door er taal aan te geven. Heel veel herinneringen hebben alleen een gevoel of het is een vast gezet beeld, of in je herinnering draai je in denkcirkeltjes rond over wat was. Bieri probeert denken, voelen en willen met elkaar in verbinding te brengen door taal. Door er over te schrijven krijg je grip op je herinneringen en kan je ze ook sturen, ben je geen willoos slachtoffer meer van je verleden. Niet dat je je herinneringen verandert, maar er groeit een andere waarde doordat je verbanden ziet, een lijn ontdekt. In die zin heb je dus invloed op je herinneringen, gaat je wil een rol spelen in dat voelen en denken over wat was in je leven. En deze lijn kan je doortrekken naar het heden en de toekomst. Zo schrijf je je biografie en zo ontdek je je authenticiteit. En op die manier hoef je niet meer mee te praten met iedereen die een mening heeft, maar weet je waar jij voor stond, en dus voor staat. Zo treed je vol vertrouwen de toekomst tegemoet, vol vertrouwen kan je dat witte doek benaderen, dat blok steen of hout, je leven.

Authenticiteit. Het liefst komen we tot rust aan de hand van onze vader die ons stevig vasthoudt. En dat is mooi, dat mag iedereen beleven. Dat ìs ook prachtig als we dat zo kunnen beleven, daar wil ik niets aan afdoen. Het is die authenticiteit die onze hoop en ons vertrouwen levend houdt, maar bovenal helpt deze wereld leefbaar te maken. Toen ik volwassen was en met mijn vader sprak over die tijd na de dood van zijn zoon, mijn broer, vertelde ik hem van mijn angst, toen. Over mijn verdwaalde zekerheden, over dat moment dat ik zijn hand zocht en hij die stevig vastpakte. ‘Ja jongen’, zei hij, ‘ook ik was bang, ook mijn wereld was ingestort’. Maar toch vond hij steun, steun en nieuw vertrouwen bij mensen. Dat is het vertrouwen, dat ondanks alles, er iets moois in het leven, in deze wereld zal verschijnen, straks, ooit, het grote schilderij van een rechtvaardige, vredige wereld, door ons mensen met elkaar geschilderd.

Met hartelijke groet, Dik