Beste JJ, S, E, E, I, B, R, S, D, R, H,

Zijn de Ieren anders dan wij? Je zou het wel denken. Veel is er anders. Veel melancholischer, gedeprimeerd. Toch zal een Ier dat niet zo gauw van zichzelf zeggen. We waren meermaals in Noord Ierland op zoek naar oorzaken van ‘de muur’ tussen Protestanten en Katholieken. Mijn studieverlof 2011 over ‘muren bracht ik deels daar door.

Op een ochtend, als ik met een wandeling begin en de eerste regen al gevallen is en de storm schuimkoppen blaast op de zeearm tussen Noord Ierland en de Republiek, kom ik een man tegen die me begroet met de woorden ’nice morning, is’nt it’. En inderdaad is het prachtig, die donkere wolken om de bergtoppen en het licht dat speelt met de regenvlagen… Nice morning. ‘We hadden een slechte zomer’, zei de hostel eigenaresse tegen me, ’en als ik zeg slecht, dan bedoel ik dat we geen stukje blauwe lucht hebben gezien’.

De huizen lijken aangepast aan die omstandigheden: kleine ramen, alles naar binnen gekeerd. Rolluiken voor elke winkel, preutse mensen. Niemand te dicht op je huid. Verbaas je je dan nog over de muur tussen protestanten en katholieken? In dit klimaat, deze mentaliteit, deze angst voor het andere, anders zijn?

In de B&B in de bergen van N-Ierland, vlak bij de grens met de republiek Ierland, zei de eigenaar dat er een politieke grens loopt door Ierland. En daar is ie, aan de andere kant van t water. Maar ondertussen zie ik hier nauwelijks auto’s met n Iers kenteken, alleen Engelse kentekens, in dit stukje Verenigd koninkrijk dat een zesde van het eiland Ierland beslaat en zo groot is als een derde van Nederland. Door heel Nederland heen zie ik meer Belgische en Duitse kentekens dan Ierse kentekens hier, hier, op steenworp afstand van de grens zonder grenspost of wat voor belemmering ook, een politieke grens, een grens als een muur die weinig mensen blijkbaar durven te passeren. Is er uit dit alles te verklaren waarom de Ierse muziek zo leeft in de kroegen en onder jong en oud, katholiek en protestant? Ook de mensen in Noord Ierland, aan de Engelse kant van de grens beschouwen zich toch als Ier. De borden zijn er tweetalig en de pubs zijn zoals in heel Ierland, huiselijk en hoe later op de avond, hoe meer muziek. Ierse muziek uit eeuwenoude tradities, gespeeld door jong en oud, groepjes en eenlingen die zich aansluiten bij de bekende melodieën.

In het centrum van Belfast merk je niks van de muur, de scheiding tussen protestanten en katholieken. Hoewel; een koffie-keten heet hier “Clement, We’re religious about coffee”. Al zal t een grapje zijn, het is niet voor niks dat men hier een koffietent zó noemt.

Religie is en blijft een item, al weet iedereen dat het niet echt om t geloof gaat maar om een sociaal probleem. Een andere groep die ook slachtoffer is van de vuilnisbak van het kapitalisme de schuld geven van je eigen sores i.p.v. er een bondgenoot in zien. Het is ook al zo oud en zo vaak uitgespeeld door machthebbers: verdeel en heers. Natuurlijk zijn er mensen hier die dat zo zien, de Engelsen die de mensen beter onderling kunnen laten vechten dan tegen de macht, tegen zichzelf.

Maar t is niet helemáál waar, het is maar een deel van de, een waarheid. De protestanten zijn de Engelsen, dus tevens de machthebbers. Je ziet het aan de politiebureaus, nog steeds bolwerken die beschermd zijn tegen aanslagen van de katholieken, de Ieren. Maar die Engelse protestanten zijn ook Ieren en zijn ook trots op de Ierse sfeer van mystiek en geesten, van muziek en historie. Daarom is er in het vredeswerk tussen protestantse en katholieke kinderen dááraan veel aandacht besteed. Samen dansen, muziek maken, toneel spelen. Is het nu over, die haat, die angst over en weer? Ik spreek wat kinderen die nog steeds niet zo maar met mij uit hun katholieke wijk door het open hek in de muur naar de protestantse wijk durven en nog steeds niet geloven dat er gemengde wijken bestaan. Nog net zo als 8 jaar geleden toen ik dat ook eens vroeg.

Zijn de zogenaamde troubles dan inderdaad een sociaal probleem? Zowel aan de katholieke als aan de protestantse kant zijn uitgebreide woning-nieuwbouw-projecten. En de oude huisjes staan er hier en daar nog. Het doet zo echt Iers aan: niet echt moeite doen om de naargeestige sfeer te voorkomen. Maar ook in gewone wijken staan vele huizen leeg, te koop of te huur. Ja, wie wil hier ook nog wonen, zeker in deze tijd van recessie? Kan die muur dan niet eens weg? Is dus eigenlijk geen vraag van de mensen die er tussen wonen, t is een vraag van de mensen die niet tot die groep onderliggers van deze stad behoren, maar de groep die het beter weet dan die ’domme vechtersbazen’…

Chris Hudson was een van de mensen die meewerkte aan de goede vrijdag-akkoorden van 14 Jaar geleden. Hij is predikant van een van de twee vrijzinnige Presbyterian churches in Belfast.

Hij zegt: “De gewone bewoner van een van die problematische wijken, katholiek of protestant leeft gewoon met die muur, kan ook niet meer zonder, het zou een deel van zijn houvast afpakken als die zou verdwijnen. Het is bovendien een aardige toeristische inkomstenbron: het toeristencentrum werft met de muur, die móet je gezien hebben, net als de Berlin wall en de Palestinian wall en de Chinese wall. Ga er heen met een echte black taxi uit de tijd van de troubles!”

Maar dan. Ik ga naar de plek waar ik in 1991 logeerde. Wil graag de mensen daar spreken. Harry woonde hier in een gemeenschap die werkte aan de verzoening tussen de twee partijen. Peace worker heette hij. Het ziet er allemaal nog net zo uit: de muur die dwars door het huis heen loopt met de voordeur aan de katholieke kant en de achterdeur aan de protestantse. Maar het huis is verlaten. Er zijn nieuwe huizen gebouwd tot vlak aan de muur waar toen braakliggend land was… Maar de muur is wel 3 keer zo hoog geworden, extended met een hoog hekwerk.

Aan de katholieke kant is niets veranderd, de huizen zijn nog t zelfde en de huizen tegenover de poort zijn nog steeds zonder ramen… Je weet maar nooit. En dan zie ik een bordje boven de poort: na 8 uur gesloten. Dat kan toch niet, er is toch wat veranderd in die 25 jaar? De killings zijn toch voorbij? In de regen zoek ik n levend wezen die de juistheid van het bord bevestigt: ‘yes we need it!’

Door de treurigheid van de regen wordt mijn deprimerende stemming versterkt. En langs de muur lopend met de mooie verzoenende teksten van evenzovele projecten om te laten zien dat alles beter is geworden, kom ik bus na bus en taxi tegen vol toeristen die de muur bekijken en vooral zichzelf laten fotograferen voor dit amazing project. Even verderop zit een hek op slot. Erachter is een protestantse school in een katholieke wijk.

O.K. de killings zijn voorbij maar de angst, haat, wraakgevoelens? Hoeveel generaties nog? Ik spreek op mn laatste dag Belfast nog een geboren Belfaster. ‘I am Irish but not catholic, I am non religious’. Hij draait er niet omheen en noemt de protestanten, Engelsen, de ‘bezetters’ zoals ze in de hele wereld zijn. Kijk maar in Irak, is t daar beter geworden na de ‘bevrijding’? Er sterven nu meer mensen dan in de tijd van Saddam. Er is gewoon een andere bezetting nu. Zoiets dreigt in Tunesië, Libië, Egypte en in de hele wereld. Overal waar een groep, meerderheid of minderheid, maakt niet uit, bepaalt hoe het gaat in een land worden mensen onderdrukt. De onderdrukker heeft de neiging om zich te over-manifesteren. Dat zie je hier in Belfast sterk. Kijk in de protestantse wijken waar de Engelse vlaggen massaal uitgangen; het resultaat is dat de ander zich geprovoceerd voelt en hetzelfde gaat doen met alle gevolgen van dien. De vraag is, hoe je met elkaar samenleeft, ook als je tegengestelde meningen en belangen hebt. En zijn nog veel muren nodig, peace walls, om die waarden van een ander te waarborgen. En dan kunnen we er een mooie spreuk omheen zetten en de poort gezellig maken, maar vanavond om 6 p.m. gaat ie dicht.

Hij neemt afscheid van me met de woorden “Nú met een open houding beginnen, tolerant zijn en vol liefde de ander tegemoet treden, daarin begint een betere wereld”. Maar, kan je, als je zo’n houding propageert, zeggen dat de Engelsen de bezetters zijn?

Chris Hudson zei het ook al: hoe laat je elkaar in de eigen waarde en kan je toch met elkaar een samenleving opbouwen?

Met hartelijke groet, Dik